Konferencja Polish Scientific Networks 2018 rozpoczęła się 21 czerwca w Centrum Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W uroczystości w 1000-osobowej auli udział wzięli między innymi: Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk – prof. Stanisław Jerzy Czuczwar, Prezes Zarządu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej – prof. Maciej Żylicz, Rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – prof. Radzisław Kordek. Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego – Anna Bielec otworzyła konferencję i odczytała list przesłany przez Wicepremiera Jarosława Gowina – Ministra ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego, który wyraził swoje uznanie dla idei konferencji i działań podejmowanych przez środowisko naukowe w celu zbliżenia się do medycyny klinicznej. Następnie zgromadzeni mogli wysłuchać znakomitych wykładów o najnowocześniejszych metodach leczenia cukrzycy oraz uczestniczyć w panelu dyskusyjnym o przekazie naukowym w dobie post-prawdy.
Otwierającym merytoryczną część konferencji PSN2018 punktem programu było zestawienie dwóch wystąpień pod zbiorczym tytułem: „Terapia cukrzycy typu 1 w XXI wieku – chirurgia ramię w ramię z medycyną molekularną”. Pierwszym z prelegentów był prof. Piotr Trzonkowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Z przyczyn rodzinnych nie był w stanie pojawić się osobiście, jednak przygotował 15-minutowy film, podczas którego opowiedział o swoich największych odkryciach stanowiących podstawę do przyznania mu Nagrody FNP w 2017 roku – najważniejszego polskiego wyróżnienia naukowego. Badania prof. P. Trzonkowskiego dotyczą wykorzystania limfocytów T-regulatorowych (Tregów) w taki sposób, by wyhamowały one proces autoimmunologiczny niszczący komórki produkujące insulinę u ludzi z cukrzycą typu 1. Aktualnie prowadzone przez jego zespół badania dają szansę pacjentom z tą chorobą na długie życie bez potrzeby wstrzykiwania insuliny. Drugim prelegentem był prof. Piotr Witkowski z University of Chicago Medicine – lider grupy zajmującej się przeszczepami komórek beta wysp trzustkowych i całych trzustek. Jako chirurgowi, bliżej mu do łóżka pacjenta niż do laboratorium i terapii molekularnych, jednak w swoim wykładzie znakomicie udokumentował, że te światy wcale nie są tak odległe. Historie pacjentów, których wyleczył z cukrzycy i problemów jakie napotykał wdrażając w USA program transplantacyjny, były fascynujące znakomicie wprowadziły uczestników konferencji w problemy diabetologii XXI wieku.
Po zakończeniu wykładu i sesji pytań rozpoczął się panel dyskusyjny „Rola naukowca i lekarza w czasach post-prawdy” zakończył naukową część pierwszego dnia konferencji PSN. W panelu tym wzięli udział prof. Stanisław J. Czuczwar, farmakolog i patofizjolog, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Maciej Żylicz, biolog molekularny i Prezes Zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, oraz prof. Piotr Witkowski, chirurg i diabetolog z University of Chicago Medicine, a także wykładowca tegorocznej edycji konferencji PSN. Rozmowę moderowała dr Anna Ajduk, przewodnicząca Akademii Młodych Uczonych PAN. Goście zastanawiali się nad przyczynami wzrostu popularności naukowych “fake-newsów” oraz, jak tej fali dezinformacji przeciwdziałać. Rozważali powody spadku zaufania społecznego do ekspertów, w tym naukowców i lekarzy. Dyskutowali także nad trudnościami w prawdziwym, ale zarazem prostym i atrakcyjnym, przekazywaniu wiedzy naukowej szerokiej publiczności – podzielili się wieloma osobistymi przemyśleniami i doświadczeniami związanymi z trudną sztuką komunikacji pomiędzy naukowcem a społeczeństwem. Na koniec uczestnicy panelu odpowiadali na pytania publiczności.
Pierwszy dzień obrad zakończył koncert muzyki filmowej w wykonaniu duetu Symetria, w składzie prof. Anna Brożek (członkini AMU) i Ewa Fortuna-Woszczyńska.
Drugiego i trzeciego dnia konferencji osią program były trzy sesje tematyczne: Bioinformatics and Big Data Analytics, Molecular Biology oraz Translational Neuroscience.
Pierwsza z trzech równoległych sesji obejmowała temat „Bioinformatics & Big Data Analysis”. Najwięcej uwagi poświęcono tematyce genomiki obliczeniowej w kontekście zastosowań medycznych. Prezentację na ten temat przedstawili m.in. zaproszeni wykładowcy: dr. Gosia Trynka, prof. Tomasz Burzykowski, prof. Krystian Jażdżewski i prof. Rafał Płoski. Drugim ważnym tematem było wspierane komputerowo projektowanie i poszukiwanie nowych związków małocząsteczkowych – mogące pełnić role związków wiodących w procesie tworzenia nowych leków lub odczynników do analiz biochemicznych. Prezentacje na ten temat przedstawili m.in. prof. Marcin Drąg i prof. Andrzej Bojarski. Wykładom zaproszonych gości towarzyszyły krótkie prezentacje wybrane z nadesłanych streszczeń. Po każdym wystąpieniu przeprowadzona była dyskusja ze słuchaczami, którzy mieli okazję skomentować wystąpienia i zadać prezenterom pytania. Prezentacje te były także tematem dalszych dyskusji o nieformalnym charakterze, które toczyły się w trakcie przerw. Organizatorzy planując godzinne przerwy w obradach kierowali się przeświadczeniem, że nawiązane kontakty między uczestnikami zaowocują nowymi wspólnymi projektami badawczymi.
Ścieżka tematyczna dotycząca zagadnień związanych z biologią molekularną przebiegała w trzech modułach. Każdy moduł składał się w dwóch 30-minutowych wystąpień zaproszonych wykładowców oraz dwóch 15-minutowych prezentacji, spośród których wybrano najlepszą (wyróżnienie to otrzymała dr Aleksandra Markiewicz z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii GUM i UG, która przedstawiła wyniki dotyczące profilowania molekularnego komórek przerzutów raka piersi). Wykłady, których wysłuchano w ramach tej ścieżki tematycznej, dotyczyły najnowszych osiągnięć badawczych w dziedzinie hematoonkologii (wykłady prof. Przemysława Juszczyńskiego, prof. Wojciecha Młynarskiego oraz dr Tomasza Stokłosy), immunoonkologii (prof. Dominika Nowis), tworzenia platform do wieloparametrowych analiz materiału biologicznego pobranego od chorych na nowotwory (prof. Marcin Moniuszko) oraz wykorzystania bakterii komensalnych jako nośnika biologicznych terapeutyków przeciwnowotworowych (dr Jarosław Baran). Wszystkie prezentacje wzbudziły ożywioną dyskusję pomiędzy prowadzącymi sesje, wykładowcami oraz publicznością, podczas której nie tylko komentowano zaprezentowane wyniki badań oraz ich znaczenie, ale także nawiązywano nowe współprace naukowe. Krótkie prezentacje były okazją do syntetycznego przedstawienia najnowszych wyników badań nie tylko przez doświadczonych badaczy (prof. Marta Miączyńska), ale i stażystów podoktorskich (dr Aleksandra Markiewicz, dr Anna Grabowska, dr Artur Wnorowski) czy doktorantów i studentów (Anita Helińska, Joanna Jurek), co stworzyło unikatową okazję do międzypokoleniowej otwartej dyskusji i życzliwej krytyki. Dość eklektyczna, z założenia koordynatorów tej ścieżki, tematyka prezentacji dała szansę na prawdziwie międzydyscyplinarny dialog oraz reinterpretację uzyskanych wyników i prowadzonych badań w oparciu o opinie i komentarze ekspertów z szeroko rozumianej dziedziny biologii medycznej.
Jednym z wiodących zagadnień poruszanych podczas sesji naukowych konferencji był obszar „Translational Neuroscience”. Organizatorzy zaplanowali trzy sesje poświęcone tej tematyce, na których udało się zebrać grupę wyjątkowych naukowców prezentujących wykłady plenarne lub krótsze wystąpienia ustne. Na szczególną uwagę zasługują wykłady plenarne przygotowane m.in. przez dr Franziskę Denk z King’s College w Londynie, o roli epigenetyki w powstawaniu bólu neuropatycznego, prof. Jacka Kuźnickiego z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie o nowych modelach zwierzęcych wykorzystywanych w badaniach neurobiologicznych, prof. Marcin Mycko, który w zastępstwie prof. Krzysztofa Selmaja z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przedstawił kompletny przegląd klinicznych i przedklinicznych zagadnień współczesnej terapii stwardnienia rozsianego. Z kolei dr Bogna Ignatowska-Jankowska z Okinawa Institute of Science and Technology zaprezentowała swoje osiągnięcia w opracowaniu ultranowoczesnych metod analizy zachowania ruchu zwierząt laboratoryjnych w badaniach behawioralnych. Właśnie dzięki ciekawym prezentacjom sesja naukowa „Translational Neuroscience” cieszyła się dużym zainteresowaniem słuchaczy i uczestników konferencji pomimo konkurencji w postaci innych, równolegle organizowanych sesji.
Aby zintegrować uczestników śledzących różne ścieżki tematyczne podczas konferencji PSN przeprowadzono liczne aktywności „networkingowe”. Jedną z nich był naukowy speed-dating, podczas którego uczestnicy mieli szanse zapoznać się z tematyką badawczą przybyłych do Łodzi naukowców, a także pozyskać nowych współpracowników. Rundy, w technice komunikacyjnej „każdy do każdego” składały się z serii krótkich, 3-minutowych rozmów między uczestnikami. Z pozoru krótkie rozmowy okazały wystarczająco długie by umożliwić zawarcie znajomości oraz zapoznanie się z tematami badań innych uczestników. Uczestnicy mogli omówić problemy z jakimi spotykają się w codziennym działaniu. Rozmowy odbywały się bez podziału na dyscypliny lub specjalności, na etap kariery zawodowej czy ograniczenia wiekowe.
Po zakończeniu sesji tematycznych oraz sesji speed dating sesja popołudniowa zgromadziła wszystkich uczestników na wykładach plenarnych dwóch znakomitych naukowców z Dana-Farber Cancer Institute. Pierwszy z nich – prof. Piotr Siciński, szef Department of Genetics, zaprezentował swoje odkrycia dotyczące cyklin jako punktów uchwytu leków przeciwnowotworowych i możliwości korzystania z tego słabego punktu komórek nowotworowych. Prof. Piotr Siciński przedstawił również podstawy molekularne tego niezwykle skomplikowanego i ciekawego pola badań w onkologii oraz szeregu problemów jakie napotykają badacze próbując wdrożyć do praktyki klinicznej wyniki swoich badań naukowych. Drugi wykład poprowadził Prof. Dipanjan Chowdhury – kierownik Department of Radiation Oncology w DFCI. Podczas swojej prezentacji przedstawił niepublikowane wyniki identyfikujące nowy mechanizm molekularny decydujący o wrażliwości komórek nowotworowych na inhibitory PARP – nową grupę leków stosowanych w terapii m.in. raka jajnika. Wiedza i doświadczenie w badaniu mechanizmów naprawy DNA pozwoliły prof. Dipanjana Chowdhury w przystępny acz kompleksowy sposób zarysować tło naukowe, w oparciu o które zbudował hipotezy badawcze ostatecznie dążące do identyfikacji nowego celu terapeutycznego w chorobach nowotworowych. Sesję zamknęła plenarna dyskusja z widownią będącą pod silnym wrażeniem obydwu wykładami i stylem w jaki prelegenci prowadzili je oraz projektowali badania w których z zagadnień podstawowych wyrastają nowe koncepcje kliniczne i terapeutyczne.
Drugi dzień konferencji, po kolejnej sesji ścieżek tematycznych, zakończył panel dyskusyjny „Mentoring and Interdisciplinary Collaboration” w którym uczestniczyli prof. Krzysztof Palczewski, prof. Krzysztof Jóźwiak, prof. Dipanjan Chowdhury oraz dr hab. Wojciech Fendler. Tematyka panelu poruszała niezwykle ważną dla młodych naukowców kwestię kierowania karierą swoją oraz swoich podopiecznych. Ożywiona dyskusja jaka wywiązała się w trakcie panelu pozytywnie zaskoczyła samych panelistów, a problemy poruszane przez widownię pozwoliły na lepszy wgląd w oczekiwania młodych ludzi wobec swoich szefów. Drugą część panelu poświęcono współpracy i tworzeniu zespołów interdyscyplinarnych – problemom jakie można w nich napotkać i doświadczeniom panelistów i widowni w tego typu grupach badawczych. Półtorej godziny otwartej dyskusji i pytań stało się okazją do wymiany myśli i uwidocznienia różnym grupom uczestników PSN: studentom, doktorantom i młodym liderom grup badawczych złożoność zjawiska mentoringu i planowania kariery.
Sobotni poranek konferencji rozpoczął się od Science Breakfast – wydarzenia, w którym młodzi uczestnicy konferencji mieli możliwość otwartej dyskusji z wybranymi doświadczonymi naukowcami. W rolę takich mentorów wcielili się: dr Bogna Ignatowska-Jankowska z Okinawa Institute of Science and Technology, Japonia, prof. Joanna Sułkowska z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Leszek Kaczmarek z Instytutu Biologii Eksperymentalnej im. M. Nenckiego PAN, prof. Krzysztof Palczewski z Case Western Reserve University, Cleveland, USA oraz prof. Sergiusz Jóźwiak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Spotkanie prowadzone w swobodnej atmosferze zgromadziło około 40 uczestników zainteresowanych dyskusją z poszczególnymi mentorami na temat konkretnych projektów naukowych lub też bardziej ogólną rozmową na tematy około naukowe. Część skorzystała z okazji i kontynuowała dyskusje z poprzednich dni dotyczących mentoringu, współpracy interdyscyplinarnej czy współczesnej roli naukowców i lekarzy.
Uczestnicy konferencji PSN którzy nadesłali streszczenia na konferencję mieli możliwość prezentacji swoich wyników w sesjach ustnych według trzech ścieżek tematycznych lub w formie plakatowej. Kwalifikacja prac zależała od oceny Jury złożonego z członków komitetu programowego konferencji. Podczas dwugodzinnej sesji plakatowej zaprezentowane zostało 50 plakatów, przy których ich autorzy przedstawiali Jury wyniki swoich badań i poruszane problemy badawcze. Spośród wszystkich prac, jury sesji plakatowej pod przewodnictwem prof. Moniki Kaczmarek nagrodziło trzy prace prezentowane przez: dr Annę Marusiak (Modelling of ribonucleic acid-ligand interactions), dr Annę Srokę-Bartnicką (New approach in evaluation of ceramic-polimer composite bioactivity and biocompatibility) oraz dr Filipa Ulatowskiego (Similarities in molecular structure determined by dynamic combinatorial libraries).
Następnie, o miejscu kobiet w nauce i ich szansie na karierę zawodową, o tym, że nauki ścisłe są dla wszystkich, a nie tylko są dla chłopców, ponieważ wiedza i nauka są uniwersalne i nie przynależą do płci, dyskutowały panelistki podczas debaty „Jak stłuc szklany sufit i się nie pokaleczyć”. W rozmowie, którą moderowała dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak, wzięły udział prof. Maria Anna Ciemerych-Litwinienko, dr hab. Anna Czarnecka, dr hab. Anna Fabijańska, dr hab. Joanna Sułkowska. Panelistki, przy aktywnym udziale publiczności wskazywały ze swojego doświadczenia, jak powinny wyglądać kolejne etapy rozwoju naukowego, jak kreować przyszłych liderów, jak przeciwstawiać się stereotypom, szczególnie w tzw. dziedzinach STEM (Science, Technology, Engineering, Math). Zastanawiały się, w jaki sposób można wzmocnić i wspomóc rolę kobiet w nauce oraz czy za sprawą wielu udogodnień oraz rozwoju nowoczesnych technologii łatwiej jest obecnie być kobietą-naukowcem.
Ostatnią z sesji merytorycznych PSN2018 obejmowała wybrane prezentacje uczestników oraz trzy wykłady zaproszonych prelegentów. Wykłady uczestników w sesji zamknięcia zorganizowano w formie “flash talks” czyli nieustrukturyzowanych, krótkich, dynamicznych prezentacji 8 prelegentów, wybranych spośród wszystkich uczestników, którzy nadesłali streszczenia prac. Wśród przedstawianych tematów zaprezentowane zostały m.in. projekty dotyczące nowych leków, białek splątanych oraz zastosowania sztucznej inteligencji do predykcji struktury białek. Mimo tempa w jakim występowali kolejni prelegenci sesja została przyjęta bardzo dobrze i była doskonałą okazją by powiązać osoby z realizowanymi tematami badawczymi i dodatkowo promować autorów najciekawszych prac. Ostatnie trzy wykłady przedstawili liderzy nauki (a przy tym członkowie PAN): prof. Leszek Kaczmarek, prof. Agnieszka Chacińska oraz prof. Krzysztof Palczewski. Każdy z mówców przedstawił tło naukowe swoich obszarów badawczych oraz w przystępny sposób opowiedział o nierzadko skomplikowanych i wieloetapowych eksperymentach które umożliwiły im: odkrycie związku MMP-9 z uzależnieniem od alkoholu, wyjaśnienie procesów prowadzących do dysfunkcji mitochondriów i zdefiniowanie z nieosiągalną jak dotąd precyzją ultrastruktury oka.
W późnych godzinach popołudniowych nastąpiło podsumowanie i zamknięcie konferencji przez Przewodniczych Komitetów Programowego – prof. Wojciecha Fendlera i prof. Krzysztofa Jóźwiaka i Organizacyjnego – Annę Bielec. Wszystkich uczestników prof. Piotr Kuświk, członek AMU, zaprosił do Poznania na PSN2019: Science & Technology.
Wojciech Fendler1, Anna Ajduk2, Anna Bielec3, Janusz M. Bujnicki2, Jakub Fichna2, Monika Kaczmarek2, Katarzyna Starowicz-Bubak2, Krzysztof Jóźwiak1
1 Przewodniczący Komitetu Programowego PSN
2 Członek Komitetu Programowego PSN
3 Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego PSN